MICROFOON VAN DE MAAND SEPTEMBER 2017

Toen ik precies vier jaar geleden mijn website opzette en de eerste aflevering maakte van deze rubriek 'Microfoon van de maand', vond ik de keuze van de Western Electric 630 / STC 4021 voor de hand liggen; tenslotte betrof het een microfoon uit 1935, die vele jaren later nog gebruikt werd in allerlei landen, onder andere door de BBC en de Nederlandse en Belgische omroep.
Sindsdien ben ik nog een aantal microfoons van dit type rijker en heb er veel extra informatie over verzameld. Daarom wil ik graag opnieuw aandacht aan dit schattige bolletje besteden en aan zijn 'familieleden'.

De vorm van dit model is gebruikt voor het internationale elektrische teken (IEC/Circuit Diagram Symbol) voor microfoons, waardoor het design onsterfelijk is geworden.

De schijf met het rooster, bovenop de bolvorm van de 4021 is bedacht door R.R. Romanow en zorgt ervoor dat alle frequenties het element op een gelijkmatige manier kunnen bereiken, zodat het opnamepatroon bijna perfect omni (rondomgevoelig) is. Voor een meer richtinggevoelig gebruik kon een andere schijf gemonteerd worden die alleen een klein gat in het midden had.

Wanneer de productie van de 'Eightball' in de Verenigde Staten beëindigd werd is niet helemaal duidelijk; Western Electric verkocht zijn microfoondivisie in 1949, (onder druk van de Amerikaanse overheid, die voor een monopolie vreesde) aan Altec. Hoewel Altec de productie van het model 630 niet voortzette, werd hij nog wel gemaakt omdat hij, zonder zijn kenmerkende ronde behuizing, deel uitmaakte van de Altec 639 A en de 639 B. Deze 'Vogelkooi' (een richtinggevoelige microfoon, door de combinatie van een ribbon en een dynamisch element) werd tot laat in de vijftiger jaren geproduceerd.
In Engeland maakte Stantel (Standard Telephone and Cables) de 4021's in ieder geval tot 1962 (waarna de productie in 1965 werd uitbesteed aan Coles, mogelijk werd dit model pas beëindigd toen Coles in 1972 een zelfstandig bedrijf werd).
Er was trouwens nog een derde land van productie; in Frankrijk werd hij in Parijs gemaakt door LMT (Le Materiel Telephonique, een ander dochterbedrijf van Western Electric), wanneer daar de productie begon en eindigde is onbekend.

Het ontwerp was van hoogwaardige kwaliteit, waardoor de microfoon niet alleen voor de opname van spraak en muziek werd gebruikt, maar ook voor wetenschappelijke doeleinden, als meetmicrofoon.

Onlangs had ik het geluk om nog twee STC 4021's te bemachtigen, in een stoer houten kistje, (gemerkt met de letters V.I.E.) dat duidelijk van het Britse leger afkomstig was.
Het opschrift leidde me tot de ontdekking dat deze microfoons een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de luchtverdediging tijdens de 2e Wereldoorlog.
Alan Blumlein, de beroemde Engelse audio pionier, uitvinder van het 'Stereo geluid', had het Virtual Impact Equipment systeem bedacht, waarbij gebruik werd gemaakt van twee STC 4021's, om vijandelijke vliegtuigen te lokaliseren via het geluid dat hun motoren maakten. Gekoppeld aan een sterk zoeklicht gaf dit de Britse artillerie op de grond de kans om hun geschut te richten op de vliegtuigen en ze neer te halen.

Zo waren deze 4021's niet alleen goed om het moraal van de bevolking te ondersteunen (o.a. via de toespraken van Winston Churchill), maar kregen ze een tweede heroïsche taak. Tegen het einde van de oorlog had het nieuw ontwikkelde RADARsysteem dit werk overgenomen. Helaas kwam Blumlein om het leven bij een vliegtuigcrash, tijdens een test van dat mede door hem ontwikkelde systeem. Hij was pas 38.

De opname die hier te beluisteren is, stamt uit 2017, maar wie het hoort zal het direct herkennen als het geluid zoals dat bij menig oude film te horen is. Het fragment is gespeeld door het vintage 'Salonorkest' uit Den Haag.

Dit is een van de modellen die te vinden zijn in mijn boek Witnesses of Words, dat onlangs is uitgebracht. Meer informatie daarover is te vinden op: www.witnessesofwords.com